Tagi

Stworzenie systemu stabilizującego kursy walut krajów należących do Unii Europejskiej a nie będących członkami strefy euro miało dwie zasadnicze przyczyny. Jednym z motywów była konieczność sprawdzenia stabilności kursów walut państw chcących przyj ąć wspólną walutę w związku z kryteriami konwergencji zawartymi w Traktacie z Maastricht . Inną przyczyną była obawa o to, że zbytnia zmienność kursów może zakłócać funkcjonowanie jednolitego rynku. W szczególności kraje, które zastąpiły swoje waluty narodowe euro obawiały się jego nadmiernej aprecjacji w stosunku do pozostałych walut UE. Znalazło to wyraz w umowie między EBC i bankami centralnymi UE, gdzie zauważa się, że zbytnie wahania kursów walut mogłyby zaszkodzić wzajemnej wymianie w ramach UE, a polityka kursowa stanowi element wspólnego zainteresowania krajów członkowskich.

Systemem, który stabilizuje kursy w obrębie Unii Europejskiej jest Mechanizm Kursów Walutowych II (Exchange Rate Mechanism II – ERM II)[1] [2] [3] [4] [5]. Jego uczestnikami są państwa należące do strefy euro, niektóre pozostające poza unią walutową oraz Europejski Bank Centralny. Podstawą tego systemu jest wielostronna umowa między członkami ERM II, oparta o uchwałę Rady Europejskiej.

W ramach ERM II walucie kraju nie uczestniczącego w unii walutowej przypisywany jest pewien stały kurs wobec euro tzw. kurs centralny. Następnie dla tego kursu ustalany jest dopuszczalny poziom wahań rynkowych kursów tej waluty. Standardowo poziom ten ustala się jako +/- 15% kursu centralnego. Polityka gospodarcza prowadzona przez państwo uczestniczące w ERM II powinna sprzyjać utrzymywaniu się rynkowego kursu waluty na poziomie zbliżonym do kursu centralnego .

Ustalenie kursu centralnego i pasmo dopuszczalnych odchyleń następuje w efekcie wspólnych uzgodnień członków porozumienia ERM II. Uzgodnienia te mają charakter tajny i przeprowadzane są przed przystąpieniem państwa do systemu. Standardowy poziom dopuszczalnych wahań kursów w mechanizmie może być na wniosek państwa, nie będącego członkiem unii walutowej zawężony. Odbywa się to tylko na zasadzie wyjątku w stosunku do państw których proces konwergencji jest już bardzo zaawansowany.

Procedura postępowania w przypadku, gdy kurs walutowy będzie ulegał odchyleniu od parytetu centralnego jest następująca:

  • Krok 1 – odpowiednia polityka gospodarcza – Kraj, którego waluta ulega fluktuacjom podejmuje działania w zakresie swej polityki gospodarczej. W przypadku aprecjacji waluty kreuje on ekspansywną politykę monetarną i budżetową, a w przypadku deprecjacji politykę restrykcyjną;
  • Krok 2 – interwencje intramarginalne – Gdy polityka gospodarcza jest nieefektywna, lecz wahania kursu mieszczą się w ustalonym korytarzu odchyleń państwo dokonuje operacji kupna-sprzedaży na rynku walutowym. Początkowo korzysta ze swych rezerw dewizowych, lecz gdy są one niewystarczające może wspomóc się instrumentem zwanym bardzo krótkoterminowym finansowaniem („very short-term financing facilities”) . Interwencje te są ograniczone przyznaną w ramach systemu danemu państwu kwotą limitu;
  • Krok 3 – interwencje marginalne – W przypadku zbliżenia się kursu waluty do krańców korytarza wahań podejmowane są oprócz wcześniejszych kroków automatyczne i nieograniczone w swej skali (chyba, że zagrażałoby to podstawowemu celowi EBC) interwencje Europejskiego Banku Centralnego na rynku walutowym;
  • Krok 4 – zmiana kursu centralnego – Jeżeli niepowodzeniem zakończyły się poprzednie działania każdy z uczestników systemu może zainicjować tajną procedurę mającą na celu na nowo określenie kursu centralnego waluty .

Przedstawiona wyżej procedura pozwala wysunąć wniosek, iż system ERM II pozwala uchronić kurs waluty jedynie przed krótkoterminowymi fluktuacjami na rynku walutowym wynikającymi z innych powodów niż zasadnicze zmiany w sferze realnej gospodarki.

[1]     Agreement of 1 September 1998 between the European Central Bank and the national central banks of the Member States outside the euro area laying down the operating procedures for an exchange rate mechanism in stage three of Economic and Monetary Union (Official Journal of the European Communities 98/C 345/05), inwokacja druga akapit drugi.

[2]     W dokumentach polskiego rządu nazwę systemu tłumaczy się jako Europejski Mechanizm Kursowy II. W literaturze można natomiast napotkać określenie „Mechanizm Stabilizowania Kursów II”, które podkreśla rolę jaką spełnia system. W pracy przyjęto jednak sformułowanie najbliżej oddające oryginalną nazwę. Oznaczenie „II” używanie jest tu w związku z tym, iż przed wprowadzeniem euro istniał podobny system, który stabilizował kursy państw chcących stworzyć unię walutową.

[3]     Integracja Polski…, dz. cyt., s. 18.

[4]     Agreement of…, dz. cyt., inwokacje pierwsza i trzecia oraz akapity sześć i siedem inwokacji drugiej.

[5]     Stanowisko w…, dz. cyt.